Voordat het boek gesloten wordt, hoort er iets vertelt te worden over afscheid nemen. Als er een goede theorie bestaat over afscheid nemen, zou ik die graag willen horen. Nu experimenteer ik er maar op los. Het is zoeken hoe je dat hier doet,dat de meesten het hier ook niet weten, blijkt wel uit het ongemak waarmee er dag gezegd wordt. En eigenlijk gebeurd dat ook niet het blijft bij: “Sampai Bertemu Lagi”, tot wij elkaar weer zien. Toch heeft afscheid nemen ook iets feestelijks, we vieren de goede samenwerking en vriendschappen. De mensen die ik ontmoet zijn geen drinkers dus om dat gemis op te vangen worden er heerlijke gerechten op tafel gezet en in zulke hoelveelheden dat afscheid nemen weer moeilijk verteerbaar wordt. En dan nog het toetje, ijs en dergelijke laat ik maar staan, maar ik krijg bijna altijd dezelfde twee vragen, of eisen: “wanner kom je terug”, of “wanneer je weer terug bent....”

Het eerste afscheid was op de Petraschool in Jombang. Als ik gedacht kan hebben dat de hartelijkheid een vorm van beleefdheid was, ben ik nu genezen. Het was als een weerzien van goede collega's. Ook de kinderen herinnerden nog die mister en veel gezichten herkende ik ook nog. Van hen herkende ik ook diegene die heel erh enthousiast getraind hebben en ook nu begonnen ogen weer te glimmen. Na een maaltijd(!) hebben we met eengroep nog een tijd nagepraat over de training en wat zij nu toepassen en hoe zij dat willen gebruiken. De leerkrachten vinden dat het rooster hun weinig ruimte geeft om de training vorm te geven. Later blijkt dat het bestuur het programma wil integreren en dat na de volgende semester schoolbreed meegestart gaat worden.

Woensdag heb ik de 200 euro die Michel binnen Cardea had opgehaald besteedt aan sportspullen voor de Pamerdi school in Malang. Dit geld is besteed aan 10 badmintonrackets met shuttles, een volleybal met net, een voetbal, een basketbal, twee sportmatrassen en een zandzak en van goede kwaliteit. Met de komst van deze artikelen was het lastig les geven voor de leerkrachten en al snel stond het schoolplein vol mt spelende en lachende kinderen. Nadat de leerlingen naar huis waren gegaan verzamelden de leerkrachte in een lokaal en verwachtten van mij een speech. Ondanks dat ik in een leidende positie wordt gedwongen heb ik toch vooral het gevoel dat we collega's zijn. Als laatste nam Bu Tanti afscheid. Zij is een oudere vrouw en dat niet alleen zij is ook een oudere danseres. Danseressen en dansers dansen hier ook met hun ogen en het is een genot om haar in de ogen te kijken en gelukkig schenkt zij mij nog eenmaal die blik.

Om me niet te vervelen heb ik ook nog een tweedaagse workshop op de Ma Chung universiteit gegeven. Weer eens wat anders om voor een groep breinmeesters te staan. Als ik een vooroordeel mag uitspreken over Indonesiers dan is het hun angst of schaamte om te zweten. De meesten hebben daardoor een erg slechte conditie. Er wordt flink gehijgd door de meesten, mnaar deze groep is wel heel nieuwsgierig en geeft niet op. Een opvallende uitdrukking die ik veel tijdens de trainingen heb gehoord is dat als iets pijn doet, zelfs bij kleine pijntjes, “sakit” geroepen wordt. Ditzelfde woord wordt ook gebruikt bij ziekte, oftewel spierpijn is geen teken om meer te gaan doen, maar is een ziekte die beter gemeden kan worden. Geen wonder dat jullie op sportgebied niets voorstellen, durf ik rustig te deponeren. En laat badminton dan de uitzondering zijn die de regel bevastigd. In het nagesprek werd ook nu geopperd Rots en Water te integreren in het leersysteem. Op deze universiteit hebben ze programma's waarbij karaktervorming aan bod komt, dit programma zou er goed in passen.

De meiden thuis wilden een afscheidsfeest geven. De datum was snel beklonken en ook het menu was snel rond. Nu eens geen rijst met een prutje en een pootje, vonden de meiden, pizza en spagetti moest het worden. En een feest werd het! En omdat ik de Bromo nog wilde zien voordat ik weg zou gaan, had ik een auto gehuurd en de auto werd om een uur 's avonds gevuld met behalve mij ook 5 meiden en de huismeesteres, Bu Pang. Gezien haar omvang was ik benieuwd hoe zij het laatste steile stuk zou doorkomen, of zij door zou komen. Vanwege het Chinese Nieuwjaar is het vakantietijd en daardoor stond het uitkijkpunt behoorlijk gevuld met luidruchtige mensen, die telefonerend schreeuwend en vooral elkaar fotograverend soms een blik op de horizon werpen en kijken wanneer die zon nu eens opkomt. Met het lichter worden, valt het me op dat we naar een betoverend landschap kunnen kijken. Met twee actieve vulkanen, de Bromo en de Semeru. Als na zonsopogang de meesten vertrekken, hebben we de ruimte en de tijd om nog eens goed om ons heen te kijken. Het is echt prachtig. Ook de wandeling de Bromo op, is ondanks de vele mensen door het prachtige landschap zeker de moeite waard. Nooit zoveel mensen op de maan, of iets wat daar op lijkt, zien lopen. Van de terugweg merken de meiden niets en ze missen hierdoor nog meer prachtige landschappen, steile berghellingen met veel terrasbouw en prachtige sawa's.

En nu ga ik het boek sluiten en ben meer dan tevreden. Hoe deze ervaringen een plak krijgen weet ik nog niet wel is veel van wat ik wilde bereikt. Het kleine jochie heeft aan het graf gestaan van zijn tante en de puber weet nu dat het mogelijk is om op een andre plek op deze wereld te kunnen wonen en werken. Dat dit op een plek is waar mijn moeder gewoond heeft, stemt deze 50-er gelukkig en nog rijker omdat ik terug ga naar het plekje op deze werld waar liefde en vriendschap achter gebleven zijn.. Beste vrienden, ik dank jullie voor het meereizen en hoop ik jullie snel weer te zien en te spreken en dus zeg ik: “Sampai Bertemu Lagi!”