Sampai Bertemu Lagi

Voordat het boek gesloten wordt, hoort er iets vertelt te worden over afscheid nemen. Als er een goede theorie bestaat over afscheid nemen, zou ik die graag willen horen. Nu experimenteer ik er maar op los. Het is zoeken hoe je dat hier doet,dat de meesten het hier ook niet weten, blijkt wel uit het ongemak waarmee er dag gezegd wordt. En eigenlijk gebeurd dat ook niet het blijft bij: “Sampai Bertemu Lagi”, tot wij elkaar weer zien. Toch heeft afscheid nemen ook iets feestelijks, we vieren de goede samenwerking en vriendschappen. De mensen die ik ontmoet zijn geen drinkers dus om dat gemis op te vangen worden er heerlijke gerechten op tafel gezet en in zulke hoelveelheden dat afscheid nemen weer moeilijk verteerbaar wordt. En dan nog het toetje, ijs en dergelijke laat ik maar staan, maar ik krijg bijna altijd dezelfde twee vragen, of eisen: “wanner kom je terug”, of “wanneer je weer terug bent....”

Het eerste afscheid was op de Petraschool in Jombang. Als ik gedacht kan hebben dat de hartelijkheid een vorm van beleefdheid was, ben ik nu genezen. Het was als een weerzien van goede collega's. Ook de kinderen herinnerden nog die mister en veel gezichten herkende ik ook nog. Van hen herkende ik ook diegene die heel erh enthousiast getraind hebben en ook nu begonnen ogen weer te glimmen. Na een maaltijd(!) hebben we met eengroep nog een tijd nagepraat over de training en wat zij nu toepassen en hoe zij dat willen gebruiken. De leerkrachten vinden dat het rooster hun weinig ruimte geeft om de training vorm te geven. Later blijkt dat het bestuur het programma wil integreren en dat na de volgende semester schoolbreed meegestart gaat worden.

Woensdag heb ik de 200 euro die Michel binnen Cardea had opgehaald besteedt aan sportspullen voor de Pamerdi school in Malang. Dit geld is besteed aan 10 badmintonrackets met shuttles, een volleybal met net, een voetbal, een basketbal, twee sportmatrassen en een zandzak en van goede kwaliteit. Met de komst van deze artikelen was het lastig les geven voor de leerkrachten en al snel stond het schoolplein vol mt spelende en lachende kinderen. Nadat de leerlingen naar huis waren gegaan verzamelden de leerkrachte in een lokaal en verwachtten van mij een speech. Ondanks dat ik in een leidende positie wordt gedwongen heb ik toch vooral het gevoel dat we collega's zijn. Als laatste nam Bu Tanti afscheid. Zij is een oudere vrouw en dat niet alleen zij is ook een oudere danseres. Danseressen en dansers dansen hier ook met hun ogen en het is een genot om haar in de ogen te kijken en gelukkig schenkt zij mij nog eenmaal die blik.

Om me niet te vervelen heb ik ook nog een tweedaagse workshop op de Ma Chung universiteit gegeven. Weer eens wat anders om voor een groep breinmeesters te staan. Als ik een vooroordeel mag uitspreken over Indonesiers dan is het hun angst of schaamte om te zweten. De meesten hebben daardoor een erg slechte conditie. Er wordt flink gehijgd door de meesten, mnaar deze groep is wel heel nieuwsgierig en geeft niet op. Een opvallende uitdrukking die ik veel tijdens de trainingen heb gehoord is dat als iets pijn doet, zelfs bij kleine pijntjes, “sakit” geroepen wordt. Ditzelfde woord wordt ook gebruikt bij ziekte, oftewel spierpijn is geen teken om meer te gaan doen, maar is een ziekte die beter gemeden kan worden. Geen wonder dat jullie op sportgebied niets voorstellen, durf ik rustig te deponeren. En laat badminton dan de uitzondering zijn die de regel bevastigd. In het nagesprek werd ook nu geopperd Rots en Water te integreren in het leersysteem. Op deze universiteit hebben ze programma's waarbij karaktervorming aan bod komt, dit programma zou er goed in passen.

De meiden thuis wilden een afscheidsfeest geven. De datum was snel beklonken en ook het menu was snel rond. Nu eens geen rijst met een prutje en een pootje, vonden de meiden, pizza en spagetti moest het worden. En een feest werd het! En omdat ik de Bromo nog wilde zien voordat ik weg zou gaan, had ik een auto gehuurd en de auto werd om een uur 's avonds gevuld met behalve mij ook 5 meiden en de huismeesteres, Bu Pang. Gezien haar omvang was ik benieuwd hoe zij het laatste steile stuk zou doorkomen, of zij door zou komen. Vanwege het Chinese Nieuwjaar is het vakantietijd en daardoor stond het uitkijkpunt behoorlijk gevuld met luidruchtige mensen, die telefonerend schreeuwend en vooral elkaar fotograverend soms een blik op de horizon werpen en kijken wanneer die zon nu eens opkomt. Met het lichter worden, valt het me op dat we naar een betoverend landschap kunnen kijken. Met twee actieve vulkanen, de Bromo en de Semeru. Als na zonsopogang de meesten vertrekken, hebben we de ruimte en de tijd om nog eens goed om ons heen te kijken. Het is echt prachtig. Ook de wandeling de Bromo op, is ondanks de vele mensen door het prachtige landschap zeker de moeite waard. Nooit zoveel mensen op de maan, of iets wat daar op lijkt, zien lopen. Van de terugweg merken de meiden niets en ze missen hierdoor nog meer prachtige landschappen, steile berghellingen met veel terrasbouw en prachtige sawa's.

En nu ga ik het boek sluiten en ben meer dan tevreden. Hoe deze ervaringen een plak krijgen weet ik nog niet wel is veel van wat ik wilde bereikt. Het kleine jochie heeft aan het graf gestaan van zijn tante en de puber weet nu dat het mogelijk is om op een andre plek op deze wereld te kunnen wonen en werken. Dat dit op een plek is waar mijn moeder gewoond heeft, stemt deze 50-er gelukkig en nog rijker omdat ik terug ga naar het plekje op deze werld waar liefde en vriendschap achter gebleven zijn.. Beste vrienden, ik dank jullie voor het meereizen en hoop ik jullie snel weer te zien en te spreken en dus zeg ik: “Sampai Bertemu Lagi!”

hoofdstuk 16: Semarang en Hoofdstuk 17: Soe

Aan het eind van dit hoofdstuk zit ik in Kupang dit verhaal te schrijven in een internetcafe zonder connectie. Behalve dat zware regenval hier veel dingen verstoort, is een van redenen dat zaken hier zo gemakkelijk verstoord worden, dat dit een van de uiteinden is van de Indonesische Republiek. De laatste twee dagen zorgen niet alleen voor uitval van het internet, maar ook van de watervoorziening (welliswaar tijdelijk) en zorgt voor een grotere toevoer van bruine drab zeewaarts vanuit de afwateringen van de stad. De stad ligt aan zee er is een echt zandstrand er zijn mooie, niet te hoge golven, er zijn kliffen die zeewaarts reiken. Verderop ziet de zee er helder blauw uit. Maar het strand is vervuild door de bruine drab en het vele afval en dit is ook Indonesie, het land van vele rijkdommen, met het rijke klimaat, waarschijnlijk een land van vele mogelijkheden, maar ongebruikt en verspild. Enige weken geleden las ik een hoopvol stuk van een poffessor die schreef over de natuurlijke rijkdommen en de mogelijkheden voor een betere welvaart voor alle Indonesiers en niet voor een enkeling.

Laat ik jullie eerst vertellen over het vorige hoofdstuk voordat ik alles vertel over Soe en de training die ik daar gegeven heb. 6 Januari vertrok ik vanuit Malang naar Semarang. Semarang komt weinig in toeristenboekjes voor en dat is terecht vanuit toeristisch oogpunt bekeken. Toch als je daar ooit terecht komt, is het een interessante stad om te zien, niet mooi laat dat duidelijk zijn. Mijn overnachtingen had ik geboekt in een hotel net buiten het centrum. Het oud koloniaal gebouw met hoge plafonds grote ruimtes en ook grote kamers, voorzien van granieten vloeren en oud bureautje zorgden voor een ouderwets gevoel. In het oude centrum zie je bij aankomst een oud Hollands stadsbeeld met monumentale gebouwen en enkele straatjes dieook ergens aan de maas zouden gebouwd kunnen zijn. Bij nadere bestudering blijkt dat deze koloniale geschiedenis aan het verbrokkelen is, buiten een enkele kerk, wordt er geen onderhoud gepleegd aan deze panden. Van veel panden staan alleen de gevels nog recht overeind en geven nog iets weer van de Hollandse koppigheid in de tropen, maar vele daken zijn ingestoord en nog enkele jaren en er is weinig meer over van deze Hollandse karaktertrek. Toch wordt er nog dankbaar gebruik gemaakt van deze panden; zij dienen nu als achterwand van de vele straatkraampjes. Andere beelden van de stad zijn de arme wijken waar de huizen tegen de heuvels op elkaar stutten en het nieuwe centrum met zijn hoogbouw en snelle uitstraling met de bekende grote schreeuwende lichtreclames. Semarang, wees dus niet geheel ongelukkig als je daar gedropt wordt.

Ik kwam niet voor deze beelden naar deze stad.

Ik ging naar Semarang om de roots van mijn moeder na te lopen. Zij heeft in deze stad geinterneerd gezeten en door allerlei binnenwegen te nemen vanaf het hotel stond ik toch nog vrij plotseling voor de ingang van de straat en de wijk waar het vroegere kamp was. In de oorlog was deze wijk door hekken afgezet en ingericht was als kamp. Ondanks dat niets in deze wijk herinnerd aan die tijd, is het feit dat ik hier rondloop een aangrijpende gebeurtenis voor mij. Op enige afstand ligt een oud klooster waar een oom van mij heeft gezeten als jochie in een mannenkamp, als je ouder was dan 12 ( later 10 jaar), werd je als jochie uit het vrouwenkamp gehaald want volgens de Japanse zeden ben je dan man.Het klooster was gesloten en stond in de steigers en aan het uiterlijk van het gebouw te zien, is dat ook hard nodig. De dag daarop heb ik het graf bezocht van de jongste zus van mijn moeder, als klein jochie heb ik ooit bedacht dat ik eens bij dat graf zou staan. Zij is 3 jaar en drie maanden geworden. Ik had het nummer van het graf, dus ik was geconcentreerd aan het zoeken en op het moment dat ik dichter bijkwam werd het steeds spannender tot ik ineens voor het graf stond. Dat was slikken. Het overlijden van dit meisje heeft veel betekent in het leven van mijn moeder en daar sta je dan te staren naar een tastbare familiegeschiedenis. Eenmaal op adem gekomen keek ik rond en zag dat zij omringd is door graven van andere kinderen. Het is schokkend om dat te zien en tegelijkertijd wel passend dat die kinderen elkaar 'gezelschap' houden. Nog schokkender is het besef dat dit geen eenmalige vreselijke gebeurtenis is en dat elke dag nieuwe graven waar zoveel verdriet begraven wordt, ontstaan.

Met enige moeite stapte ik over naar het volgende hoofdstuk, de training in Soe. Ik werd in Kupang opgehaald door mensen die verbonden zijn met school en de opdracht hadden mij keurig af te leveren bij het hotel en zo geschiedde. Nog niet droog uit de douche of er stonden al drie mensen op mij te wachten. Twee van hen zijn leraren Engels en zij wilden de plannen voor de komende dagen door spreken. Het was een geruststellende gedachte dat er meteen spijkers met koppen werden geslagen. De volgende dag, vrijdag werd ik opgepikt om de school te bezichtigen en de eerste voorbereidingen te doen. Er waren weinig leerlingen aanwezig, want er was, gisteren, een kerstviering geweest ( ja dat blijft maar doorgaan) en vandaag hoefde er alleen opgeruimd te worden. De afspraak was dat ik 30 leerkrachten in 3 dagen zou trainen. Ik had al gerekend om een verandering, dus ik had een ruime tijd genomen om hier te zijn, in totaal 10 dagen. De eerste verassing was dat er 46 leerkrachten getraind wilde worden. Omdat het plaats moest vinden van maandag tot en met vrijdag, een verdeling gemaakt van 2 maal 2 dagen en 1 gezamelijke dag. En maar meteen een programma op gemaakt. De volgende dag de volgende verassing. Nee geen 46 slecht 20 leerkrachten, konden getraind worden. Zij kregen de roosters niet rond. Oke. Alle voorwaarden doorgesproken en zo had ik de zondag vrij en werd ik enkele uren rondgeleid door de mooie omgeving van Soe. De waterval, de hutjes die waarschijnlijk in de tijd der Kaninafaten ook zo gebouwd werden, de krokodil, die vijf maanden geleden nog een man had aangevallen en een dierenpark met drie kooien, waarvan een leeg, een enorme kooi met een zielig aapje erin en een kooi met wat kakatoes. Stuk voor stuk hoogtepunten maar niets vergeleken met de slangenkuil waar ik de volgende dag in kwam. Het lokaal dat leeg en schoon opgeleverd zou worden, staat vol en is smerig. Het rapport waar in Bahasa het programma nader verklaard wordt was niet verspreid. De kledingvoorschrift was ook niet door gegeven, dus liepen sommige vrouwen in kokerrokken. Verzamelden we 1 ½ uur te laat en werd van mij verwacht dat ik eerst nog een speech ging houden. Gelukkig geef ik niet alleen de training, maar weet ik die ook nog wel eens toe te passen, dus Gronden-Centreren-Focussen. Het lukte me om de boel aan de gang te krijgen en weer een uur later ging de training in een schoon en leeg lokaal van start. Gelukkig hadden we 3 ½ dag voor de training gereserveerd. De volgende dag in een uitgebreide discussie dit na besproken en gehad over het verschil tussen gewoontes en traditie. Met de dag werd de groep enthousiaster en aan het eind van de training wisten alle leraren een probleem waar ze mee zaten op te noemen en hoe zij die dachten op te lossen. De grote gemene deler is: communicatie. Na deze dagen zijn ze het met elkaar over eens dat er ruimte moet zijn voor de beleving van de leerlingen en dat een andere benadering van lastige studenten mogelijk is. En met het laatste gedeelte in de damp van een waterval, is deze training (ik zeg het met enige terughoudendheid) i.i.g. wat betreft de leraren een succes.

En nu ben ik klaar voor het laatste hoofdstuk.

krijg de pleuris

Beste vrienden,

Ik hoop dat het nieuwe jaar goed begonnen is. Voor de schaatsers zeker, zo ik gehoord heb. Ik hoop dat ik op tijd terug ben voordat de magische woorden: 'it gaet oan' (of zoiets), uitgesproken worden. Ik wens jullie heel veel schaats plezier, maar Hati Hati!

Het is raar om over ijs te schrijven en denken als het buiten 25 graden is, het is hier dan vergeleken met de afgelopen dagen erg koel en dat die sterk wisselende temperaturen, zo tussen de 25 en 35 graden, niet zonder gevolgen blijft, blijkt dat ik omringd wordt door veel snotterende mensen, waar ik ook aan mee doe. Hier is overigens Malang, na de vakantie op Bali ben ik weer 'thuis'. En vakantie op Bali wat valt er te vertellen over een Hindoeïstisch eiland met Disney allure?

Nou dat ze bijvoorbeeld, net als veel moderne landen, aan nivelleren doen, of was het nog op Java? In ieder geval in de nachtbus is terwijl ik sliep mijn camera gejat, dat krijg je als er niemand naast je zit en je in een diepe slaap gewiegd wordt. Ergens gedurende de nacht moet er toch iemand mij van korte duur mij gezelschap hebben gehouden n mijn tas nagekeken hebben, helaas.

Was dat de enige ellende, nou nee. Bij aankomst in Ubud, waar ik overigens onderweg zat te genieten dat ik op de fiets met bagage achterop me vrij kan voelen, bleek dat Anneke ziek bleek te zijn. Waar we hadden gedacht mooie wandelingen te maken rondom Ubud, werd onze actieradius sterk verkleind, zover wij dingen samen deden. Daardoor de tijd genomen om verhalen uit te wisselen en zo kan je lekker van de hak op de tak springen als je iemand voor het eerst hebt gezien in India op kerst avond en vier jaar later in dezelfde periode elkaar ziet in Indonesië, zonder elkaar veel te hebben gesproken in de tussentijd. Anneke is hier 20 jaar geleden ook geweest tijdens een wereldreis die zij heeft gemaakt met (ex) man en zoon. De ontwikkeling is dan ook behoorlijk geweest en toch blijft het een aparte plek om te bezoeken, zoals ik dit eerder ook gemerkt heb. De hindoeïstische leefwijze is ondanks op of dankzij de aanwezigheid van toerisme nog prominent aanwezig en zijn de voorstellingen een goede bron van inkomen en tegelijkertijd een genot om naar te kijken. Anneke wordt ondanks de medicatie steeds zieker en na een bezoek aan de plaatselijke dokter, wordt zij doorgestuurd naar het ziekenhuis en blijkt zij de pleuris te hebben. Altijd gedacht dat 'krijg de pleuris' wensen over een middeleeuwse ziekte ging. Na een korte aarzeling mocht zij het ziekenhuis verlaten met een flink paardenmiddel als reddingsboei. Deze blijken gelukkig al snel goed aan te slaan ( later in de week moet zij toch nog een keer een extra dosis aanschaffen, want pleuris is net zo hardnekkig als de Balinese taxichauffeur:'transport?', bijna onuitroeibaar).

De kerstochtend de plaatselijke kerk bezocht. We werden hartelijk ontvangen en uitgezwaaid, maar tijdens de dienst heb ik ondanks de taalbarrière begrepen, dat ik hopeloos verloren ben, want ik geloof niet wat zij verkondigen en er zijn maar twee soorten mensen is de boodschap: de goeden, de ons-gelovigen en de slechten de niet-gelovigen. Uit het toneelstukje is op te maken dat ik geen enkele kans maak op mijn laatste fietstocht richting de hemelpoort. En eigenlijk klopt dit wel, want mijn hemelpoort ligt nu eigenlijk thuis en ik zou dolgraag in deze periode teruggaan, maar ik heb zelf de 'nee' veroorzaakt. Hebben de ons-gelovigen toch nog gelijk.

Op de derde kerstdag heb ik de fiets gepakt en ben lukraak door dorpjes, langs rijstvelden en stukjes bos gefietst. Tot ik bij een plaats aan kwam waar beelden uitgehouwen in een rots te bewonderen zouden zijn. De wandeling daar naar toe was al heel mooi, langs ( ja daar hebben ze wat van) rijstvelden en stukjes bos, maar ook kleine watervallen, waar een man onverstoorbaar zich staat te douchen. Beneden aangekomen is er over een lengte van een 20 meter een aantal scènes te bewonderen

uit het leven van die tijd, omdat ik enige was en het een schaduwrijke plek is, daar enige tijd zitten staren naar die beelden. Op de terugtocht zit een schoon gewassen man op de trap mij op te wachten. Wat ik van de beelden vond en wat ik weet van de geschiedenis. Niet veel en dat vond hij jammer, hij hoopte met een onderzoeker te maken te hebben. Maar niet getreurd, wist ik dat het verhaal gaat dat de beelden zijn gemaakt met de nagel van een reus? 'Ja'. En gelooft u dat? 'Nou nee, en u?' De man begint peinzend te kijken en antwoord dat het hele andere tijden waren toen dit gemaakt werd en hij niet de persoon is om hier antwoord op te geven, want hij is er niet bij geweest en, zo vertelt hij, mensen hadden in die tijd veel meer verstand van mysterie en een mysterie is deze plek wel. Dat laatste moet ik beamen.

Het fietsen smaakt naar meer en de volgende dag ga ik met twee geleende fietstassen van Anneke opstap over de bergen naar de andere kant van Bali: Lovina. Het begin gaat goed de aanloop is tot mijn verrassing vrij vlak en als ik al snel opschietend af en toe vertwijfeld vraag of dit de goede weg is, wordt mij verzekerd dat dit zo is. Blijkt dat er twee Topani's te bestaan en ben ik al aardig uit de richting. Een, en ook daar zijn er vele van, vriendelijke Balinees helpt mij op weg door met zijn truck voor op te rijden en bij de goede afslagen op mij te wachten, waar hij met zwarte dieseldampen mij met rooksignalen de goede weg wijst. Eenmaal op de route blijkt het feit dat ik goed zit, het wordt zwaar. Op een gegeven moment wordt het steeds grilliger; zeer steil omhoog en omlaag. Alles van een goede Keutenberg gehalte alleen dan langer en er is er hier niet een van. Zo bereik ik Bedigul, een plaatje dat ligt aan twee grote kratermeren en een belangrijke bedevaartplaats is voor Hindoes. Op dat moment is er een ceremonie aan de gang. Er wordt gebeden voor genoeg regen voor de rijstboeren. Ondanks dat het er dreigend uitziet, valt er geen druppel. Ha ha, denk ik. Later wordt mijn twijfel weggenomen als Anneke me belt en vraagt of ik droog ben over gekomen, want in Ubud komt het met bakken naar beneden.Die avond scheur ik uit mijn broek ( en de enige die ik op deze fietstocht heb meegenomen) en moet daarom de tocht inkorten en de volgende dag doorfietsen naar Lovina, waar de rest van mijn bagage ligt. Nog een flinke klim en een gevaarlijke afdaling en dan suis ik door een prachtig landschap ( Munduk, is een aanrader voor wandelaars) naar de kust en met de grote molen erop naar Lovina. Lovina, wat mij betreft geen aanrader. Zeker niet aan mijn duik in zee waardoor ik op oudjaarsdag geheel uitgeteld en leeggelopen, de dag op bed doorbreng en zo houdt ik in samenwerking met de riolering, die meteen in zee uitmondt, de kringloop van de buikloop in stand. Het gemak en de verhalen die de aanwezigheid van Anneke met zich meebrengen sluit ik vervroegd af. Voor het vervoer terug van mijn fiets wordt erg moeilijk gedaan van onmogelijk tot zeer duur, dus besluit ik de kustweg af te fietsen en met de veer over te steken en daar met plaatselijke bussen mijn weg terug te vinden. En dit lukt en veel sneller dan ik had gedacht. Om middernacht sta ik op de terminal in Malang. En ben ik blij dat ik vanaf nu weer in de aktie ga, want dat is de beste manier om heimwee tegen te gaan.

Morgen naar Semarang en donderdag naar Soe, West-Timor. Nieuwe avonturen.

hohohohohohohoho

Beste vrienden,

Door niet alles van te voren te plannen en zaken op je af te laten komen betekent dat er buiten verrassingen ook herhalingen zich gaan voor doen. Aanstaande kerst ga ik vieren op Bali. Met een vriendin, Anneke Vijverberg, die overwintert in Indonesia afgesproken de kerst samen door te brengen. Aangezien zij liever op Bali verblijft en ik geen hekel aan Bali heb, is de keuze snel gemaakt. De herhaling is niet alleen Bali, maar ook de plaats: Ubud. Anneke? Ja dat is die vrouw die wij 4 jaar geleden hebben ontmoet op kerstavond in India en sindsdien niet veel meer gezien hebben. Voor mij een mooi moment voor een herhaling.

Ik ben van plan daar naar toe te fietsen en wil dit weekend vertrekken, maar mijn paspoortt ligt nog bij het immigratiebureau en lees ik net in de krant dat de komende week het regenseisoen echt gaat losbarsten en dat deze regio het te verduren gaat krijgen.

Afgelopen weekend was dat al merkbaar enorme buien veroorzaakte met water gevulde straten en blijkt vlak in de buurt van waar ik woon een moddervloed te hebben plaats gevonden. Gelukkig geen slachtoffers. Wel mooie foto's in de krant van huizen die op een rand van modder balanceren boven een gat van 11 meter en heeft er in een ander gedeelte van de stad een kleine windhoos huisgehouden, hier zijn bij het instorten van enkele huizen wel slachtoffers gevallen, 2 om precies te zijn en dit is het begin. Dus of ik nou fluitend op de fiets moet stappen? Tot nu toe heb ik de spookverhalen over alle risico's die het leven in Indonesia met zich meebrengt met een flinke korrel zout genomen. Als ik dat had gedaan had ik nog geen meter gefietst.

De meiden in het studentenhuis gaan uitzoeken of er een manier is om mij en de fiets te vervoeren naar Bali.

Voor het vieren van kerst hoef ik het niet meer te doen, tegen de tijd dat ik daar ben, heb ik al 4 vieringen achter de rug en ik denk dat ik het hoogtepunt ook al beleefd heb.

Hananto had me bij mijn komst al gevragd of ik als kerstman wilde spelen op 11 december. Hij vertelde met veel passie over wat er dan te gebeuren staat. Mensen van de kerk, zakenvrienden, maar vooral hij en zijn familie organiseren een grote kerstviering voor 1000 kinderen (helaas zijn mijn foto's mislukt). Het zijn kinderen uit asrama's, wezen; halfwezen of kostschool kinderen, maar ook kindern met een lichaamlijke beperking en/of verstandelijke beperkingen. Stoere jongens en meiden die overduidelijk maken tot welke groep zij behoren, waarmee santaklaus wel raad mee weet:'hohohohohoh!' En jongeren met geboorteafwijkingen met verschillende soms zeer ernstige handicaps, zonder moderne hulpmiddelen de wereld moeten veroveren. Jongeren met een verstandelijke beperking sommige autistisch andere super allert en stralend genieten van de sfeer. De viering vond plaats in een grote zaal van een erstaurant met een podium. Groepen kinderen traden daar op en dit werd, knap, aan elkaar gepraat en gezongen door een godsdienstleeraar die herkende van de training R en W op de Pamerdi school. Dat er veel aandacht aan deze avond werd besteedt, merkte ik die middag al. Santaklaus moet wel een goede verschijning hebben. Tineke en ik werden opgehaald en ik werd op een stoel geplaatst in een stuiodtje van een proffesionele grimmeur, een oude chinese man, die kromgebogen maar met vaste hand de kwast en potlood dirrigeert. En zo krijg ik dezelfde l;eeftijd aangemeten als van de grimmeur. Tineke zat samen met onze begeleidster, Bu Nita, op een bankje te genieten van het tafereel. Het kleine bankje, twee dames met rokken aan en dus de benen strak bij elkaar, de oude studio, het geklets tussen de dames waarvan een met het keurige oude accent van vervlogen tijden, dit beeld dit is Tempo Doeloe.

Dit beeld veranderde snel met het zien van de jongeren die ontzettend verschillen, maar een ding met elkaar gemeen hebben; zij wonen niet thuis en zijn afhankelijk van de goedheid van mensen en zij zullen nog een behoorlijke strijd moeten leveren om een goede plek op deze wereld te veroveren. Maar daar is deze avond niets van te zien, stoer, gehandicapt het maakt niet uit er wordt veel gelachen, gejuichd, gezongen, geklapt en over het algemeen goed geluisterd naar, naar mijn mening, veel te lange preken en bedanken tussendoor. Ja en als Santaklaus ook nog een danje moet doen samen met een in traditionele kleren gestoken jongen een danje moet doen, dan snappen jullie het al, het loopt uit. Ook als een zo uit een kerstverhaal gelopen zkaenvrouw bij het horen van deze aktie besluit dat ieder kind 20.000 rp schoon in het handje moet hebben. Toen eindenlijk het buffet geopend werd, waren er vele die letterlijk aanvielen op het eten en sommige zag ik met volgepropte mond voor de tweede of derde keer langskomen. Santaklaus zei even geen:' hohohoho.' Van 5 tot 8, zo was beloofd, zou ik op mijn baard moeten kauwen en de snor plakkend zien te houden. Na afloop kreeg ieder kind een plastic zakje met snoep en een presentje. Santaklaus was onderdeel van het afscheidscommitee en hij zag kinderen die met hun stralende en verrukte gezichten nonverbaal vertelden dat dit een heel bijzondere avond was. Als een jonge meid kreupel en zonder armen met een plastic zakje aan haar arm, Santaklaus haar stompje aanbiedt en Selamat Natal wenst zit er een brok in de weg en komt het ' Merry Christmas' wat lastiger uit de baard. Om 10 uur kon ik uit het pak en samen met Tineke diep onder de indruk naar het guesthouse terugkeren.

Vandaag heb ik de laatste training van dit jaar met leerkrachten afgesloten. Ik was heel erg benieuwd hoe de training op de Pamerdi school zou verlopen. Ik had al vergelijkings materiaal met de vorige school in Jombang. Van de laatste school kreeg van de week nog een reactie dat de training goed aangeslagen is en dat zij er in januari er mee doorgaan en dat er nu elke dag activiteiten plaatsvinden met de kinderen uit de onderbouw. Ik zou het alle kinderen gunnen, maar dit is een goede verandering.

Ik was een beetje huiverig hoe de training opgepakt zou worden. De Pamerdi school is een school met een andere populatie dan die van de Petra school. Meer jongeren met problemen en ook de locatie werkt ook niet mee. De school ligt aan een doorgaande weg, het constante geluid dreunt door de lokalen en met het voor bijkomen van brommers zonder geluidsdemper is de verstaanbaarheid geheel weg. Er is nauwelijks sprake van een schoolplein waar de kinderen en jongeren ( 5 tot 16 jaar) zich met elkaar kunnen vermaken, dus de loopgangen zijn ook gevuld met rumoer. En de zaal waar de leerkrachten met jongeren trainen heeft een grote aantrekkingskracht. Lastig voor de jonegeren dei moeten trainen en de leerkrachten die het moeten opnemen tegen al dit geweld aan geluid. Verschillende van mijn voorspellingen kwamen meteen uit. Gesprekken met de leerkrachten gaat altijd in een bijzonder vriendelijke manier, maar zodra ze voor een groep leerlingen veranderen, op een na, allen in rotsen. Zij gebruiken hun volume, maar ook hun houding om duidelijk te maaken dat zij willen dat er naar hun geluisterd wordt. Heel begrijpelijk, maar naar mijn mening niet altijd de goede manier om training te geven, aangezien de trainer ook een voorbeeld functie heeft ( een leerkracht ook, denk ik). De Engelse lerares is vooral water in haar benadering van mensen en heel onzeker omdat zij vindt dat zij het niet zo goed doet als haar collega's. Maar zij heeft wel in haar vrije tijd de lesstof voor de eerste les vertaalt en uitgedeeld aan haar collega's. Elke dag zouden vier groepen joneger getraind worden, een jonegens en meiden groep van de elementary school en van de junior high. De start was niet best. Van te voren had ik het al met Bu Lydia over een van de leerkrachten ik had het ook al met hem besproken), die zeer enthousist is, gesproken, want ik had het idee dat hij zijn eigen versie wil maken van de training en meer informatie wil geven dan dat kinderen zelf leren ervaren. Ook deze voorspelling kwam uit, hij had besloten om de groep alleen te leiden, er was weinig activiteit en veel informatie over goed gedrag er was weinig wat de kinderen leerden van deze bijeenkomst. Deze leerkracht had zich ook nog niet verdiept in het lesmateriaal. Er was besloten dat alle trainers ook mee zouden kijken als hun collega's en dat een groot voordeel was bleek met het vervolg van de dag. Ze zaten aandachtig te kijken naar hun collega's en trokken hun conclussies, met als gevolg dat de andere bijeenkomsten een stuk beter verliepen. Opvallend, maar niet toevallig, verliep de bijeenkomst met de Engelse lerares van af het begin goed. Gelukkig hadden ruim de tijd om de bijeenkomsten na te besprken. Buiten de compliumenet kon er eigenlijk vrij gemakkelijk gepraat worden over zaken die nog niet goed verliepen. De kritiek aan het adres van de eerste leerkracht werd gedeeld door zijn collega's endoor hem goed opgepakt. Ook de houding die de meeste leerkrachten ten opzichte van de leerlingen hebben werd goed ontvangen. De laatste drie dagen kon ik me steeds meer op details gaan richten, want het verliep steeds beter en nu bij het afsluiten, ben ik ervan overtuigd dat er 6 gemotiveerde Rots en Water trainers klaar staan om op deze school het programma in zijn geheel in te voeren. Bijkomend succes is dat de Engelse lerares overtuigd is van haar rol in het trainingsprogramma, door het vertalen is zij de specialist geworden op het gebied van kennis, maar ook haar fysieke verschijning is veranderd, zij staat steviger en fluistert ze niet meer maar praat goed verstaanbaar en is een stuk minder onzeker, maar dit gaat ook op de 5 anderen! Prachtig om zo met mensen te mogen werken.

Dit weekend de tweedaagse workshop (6 en 13 dec.) afgerond. Daar was ik minder tevreden over. Ik dacht dat ik jongerenwerkers van de kerk en enkele gegadigden zou trainen. Uiteindelijk is een jonegerwerker op een dag aanwezig geweest. Maar omdat er een in en uitloop van mensen was voorspelt had ik een programma gemaakt waar telkens herhalingen inzaten, dit bleek helemaal niet nodig. Eigenlijk heb ik twee dagen met dezelfde groep getraind en had ik een veel beter programma kunnen maken. Gelukkig waren zij wel heel tevreden en konden zij vertellen wat zij geleerd hadden en dat was weer meer dan ik verwacht had, maar toch....

Sommigen van jullie zal denken hebben Tineke en jij nog wel iets samen gedaan? Ja toch wel. Selamat amkan ging niet helemaal voor Tineke op. De heerlijke nasi gudeg spoelde twee dagen verdund weg. En met het regenachtige weer waren we meer aan 'huis' gebonden. Maar we hebben nog wel heerlijk gewandeld door de stad. Het paleis van de sultan bezocht, tenminste een gedeelte, want de pooorten ginegn sluiten, maar wij mochten nog wel een kijkje nemen. We hadden treinkaartjes voor de nachttrein naar Malang voor 4 dec. Op deze dag hebben we ons nog getrakkeerd op een bezoek van een enorme overdekte markt, want het regende nog steeds, maar toen ht droog werd besloten we de middag te gebruiken om met een busje naar het strand te gaan en daar vis te eten en 's avonds terug te gaan. De bus van 4 uur leverde ons een uur later op het strand af. Bij navraag bleek de (eerste) laatste bus om 6 uur terug te gaan. Dus dat werd een korte wandeling, maar wel mooi en even uit de stad. Bij terugkomst bij de kleine busterminal. Hoorden we dat de eerstvolgende bus om 6 uur 's morgens vertrekt. Een buschauffeur die zijn bus aan het reinigen was, wilde ons wel wegbrengen voor 100000 rp het vierdubbele van een normale ticket en hoewel dit geen groot bedrag is om een uur lang is de bus te zitten, wilden we niet afgezet worden en wilden wel 50000 rp betalen. Volgens hem rijden hier geen taxi's, dus een beetje knijpen of de nachtbus nog zouden halen. Eignwijs liepen we het dorp in en even later stonden we te onderhandelen met iemand die ons weg wilde brengen maar hij vroeg er 150000 voor. Terwijl we nog met het onderhandelen bezig waren, stopte de bus achter ons, of we nog mee wilden voor 100000. Nee, wel voor 50000. En 50000 werd het. We waren wel op onze hoede wanneer komt de volgende ronde van onderhandelen, maar we werden keurig in de goede straat afgezet. .

Tineke heeft al meer van de omgeving gezien dan ik: zij heeft de zon zien opkomen op de Bromo vulkaan. Ik moest die dag werken dus kon niet mee. Maar volgens haar een must en dat vinden veel Malangnezen met haar hoewel velen zelf nog niet geweest zijn. Ook in Malang was het regenachtig en zo hebben we meer tijd door gebracht in het guesthouse dan dat het onze bedoeling was. Daar hebben we een paar keer reiservarinegen uitgewisseld met familie van Berkel, vader meoder en twee dochters sinds augustus op stap zijn. Prachtige verhalen die een gedeelte van de grijze dag en avond op een prettige manier gevuld hebben. De laatste avond werden we uitgenodigd voor een etentje ter ere van Michael, zoon van Hananto en vaste vertaler en collega. In onze favoriete Chineze restaurant hebben we Michael een shirt kado gegeven, die we die middag gekocht hadden. Op de rug was de naam die zijn oma voor haar kleinkinderen gebruikte geborduurd: ' Kleine Aap'. Schaternd van het lachen zei hij: ' Ik kan het overal dragen, behalve in Holland!'

Op de maandagochtend om 7 uur was het feest ineens afgelopen. Tineke stapte in de taxi naar het vliegveld en al slikkend zwaaide ik haar uit. Een uur later was ik aan het werk op de Pamerdi school. En hoewel veel zaken lijken op een herhaling, het is nooit hetzelfde.

Dus sluit ik enigszins weer gekalmeerd af met de groet aan jullie alleen: een gelukkige kerst en een een heel goed 2009!!!! Hhohohohohohohohohohoho.

ps: morgen ga ik foto's plaatsen. IUk weet niet of iedereen het weet maar als je meer foto's wil zien dan wat er bij htet verhaal getoond worden klik dan op het tabblad foto.

selamat makan

Beste vrienden,

En weer ben ik een tourist. Nu Tineke er is, ziet mijn verblijf er weer anders uit. De spanning van het binnenlands vliegen (als ik maar geen vertraging heb en als we elkaar maar niet mislopen), gleed van mjn schouders toen Tineke door de poort kwam en gelukkig goed oplette en de goede richting koos en mijn richting opliep. Na een overnachting in Jakarta vlogen we op Malang aan, waar we opgehaald werden door Hananto en voordat we naar ons hotel gebracht warden, volgens goed Indonesisch gebruik, eerst een restaurant in begeleid werden. De aanwezigheid van Tineke is voor enkele mensen een reden om ons uit te nodigen voor het eten . Zo hebben wij enkele mooie restaurants gezien en zowel van de Indonesiche als de Chinese keuken kunnen genieten.

Nu eens geen gewaagde gerehten waartoe ik de laatste tijd toe werd uitgedaagd en ik natuurlijk de handschoen opnam. De Doerian heeft voor mij geen geheimen meer. ‘It smell like hell, but it tast like heaven', vertelde men mij. Het riekt, dat is waar, de sustantie kleverig en een beetje laf naar mijn smaak, geen uitdaging maar ook geen herhaling waard. Nasi Roedja, waarvan men mij niet wilde vertellen hoe de saus gemaakt werd, is pittig en ook smakelijk. Varkensoren, koeien- en varkensdarmen en koeienlippen waar je de wortels van de snor haren nog ziet zitten, is ook voor mij een echte uitdaging. Vooral het laatste had ik enige moeite mee. Het idee, hoe het eruit ziet en de substantie, die het midden houdt tussen vetrand en kraakbeen, maakte het moeilijk om te kauwen en te slikken. Ik weet niet of het hiermee te maken heeft of de aanwezigheid van Tineke en de gemakkelijke manier van wederzijds contact, maar tijdens ( weer) een etentje, nu met het schoolbestuur, werd ons de nationaliteit van Indonesie aangeboden.

En niet alleen etentjes werd ons aangeboden. Van een rijke familie mochten wij een van hun villa's in Batu gebruiken. Een enorm gebouw, waar wij met zijn tweeen bijna in verzopen. Een gezin die de villa beheert stond ons ter dienst. Zo werden wij door de man en een college van hem ‘s avonds weggebracht op scooters naar een restaurant en de volgende dag waren zij de gidsen en met hun hebben we een prachtige wandeling gemaakt. Toen in een sort spraakverwarring ik het had over regen, begrepen zij dat ik het over een waterval had. Zij wisten een waterval, maar zij wisten niet hoe ver dat lopen was. Maar respect voor de twee heren die niet precies de weg wisten, maar volhardend waren en uiteindeljk stonden wij voor een mooie waterval. Tineke en ik hadden last van, ik maak er een traditie van, te weinig water en de gidsen van een gebrek aan condoitie. Nadat onze dorst gelest was en wij weer vrolijk op pad gingen, bleken de heren nauwelijks meer vooruit te branden. Koken, afwassen, opruimen of zelfs iets opwarmen, mochten we niet zelf doen. Als je eenmaal belangrijk bent in Indonesie wordt het leven pas echt lasting, er wordt niet verwacht dat je nog dingen zelf doet. Tijdens een van de vele etentjes, werden Tineek en ik uitgenodigd om een nieuwe universiteit te bezoeken. De redden is niet alleen dat degene die ons uitnodigde, Bu Shinta, trots is op haar universiteiet en dar graag oververtelt, maar ook omdat zij Rots en Water als programma voor studeneten wil aanbieden en mij daarvoor wil uitnodigen.

Op de fiets , ‘oh dat moet je niet doen te gevaarlijk en te ver', kwamen wij door heel rustige straatjes van ‘secret' Malang in een wijk met enorme villa's en bij deze ambitieuze universiteit aan. De ligging en de gedachte en de visie, niet alleen vorming van intellect maar ook karakter is belangrijk en maatschappelijke verantwording kunnen dragen, maakt het aantrekkelijk om hier rond te lopen en het verhaal aan te horen.

Vrijdag ben ik weer aan het werk gegaan. Met de leerkrachten het programma van aanstaande vrijdag voorbereidt. Na verleden week waar we al aan het programma zouden werken en we over details van het geven van een training zouden hebben, hadden zij als verrassing 22 leerlingen opgetrommeld om alvast te beginnen met de training. Zij hadden bedacht dat het voor hen heel leerzaam zou kunnen zijn als ik een training zou verzorgen. Gronden, centreren en focussen en huppatee laten we beginnen, maar ik merkte dat het lasting was om de ineens een training te draaien met andere ideeen en belangen in gedachten het werd nog lastiger toen de te kleine ruimte steeds voller liep en uiteindelijk waren 40 leerlingen enthousiast bezig. Maar na de laatste vrijdag zie ik het zonniger in, het wordt hard werken, maar met de geestdrift van de leerkrachten en leerlingen die willen beginnen, denk ik date r veel mogelijk is.

Zaterdag was het de bedoeling dat de jongerenwerkers van de kerk getraind zouden worden en dat belangstellenden aan mochten schuiven. Er werd gezegd dat ht druk zou worden. Om 9 uur zou er begonnen worden, maar om half tien waren er pas 6 mensen aanwezig. Ja, dat was het probleem van de mensen die wel op tijd waren, al ser iets moet gebeuren moet je maar afwachten wanneer iedereen daadwerkelijk komt opdagen. En ik denken dat ik erg was met me aan tijd houden. Uiteindelijk stonden we met 18 mensen die ijverig wilde trainen. Maar dit is geen vaste groep, volgende week stromen er blijkbaar weer nieuwe mensen in en kunnen een aantal van vandaag,volgende week niet. Dus aldoende is de het geen training geworden, maar meer een workshop met zoveelmogelijk ervaring en informatie en toch ook reflectie. Aan het eind begreep ik dat de meeste toch proberen volgende week te komen. Wil er een van hen zelf een trainer worden en een basketballtrainer die vertelde dat hij veel extra stof heft om te verewerken in zijn trainingen. En aan het eind een culturele aardbeving verzorgd door hen te laten kiezen of op tijd beginnen belangrijk is. Op een na zei iedereen 'ja'.

Na de training snel naar huis, want we zouden door een minibus opgepikt worden om na Yokyakarta af te reizen. Voor de zekerheid nog gebeld om het geode adres door te geven. Het adres wisten ze nog, morgenavond komen we u ophalen. ???? Nee vanavond, probeerde ik in mijn beste Bahasa Indonesia. O miscommunicasi. Was wat ik wel begreep van het antwoord. Na de hulp van een van mijn huisgenotes kwamen we te weten dat de bus voor vanavond vol zat tot hun spijt. De huisgenote wist raad. Morgenvroeg gaat ere en andere organisatie. Goede raad is niet altijd duur en in dit geval zeer welkom. Nu zitten we voor de tweede dag in Yokyakarta in een mooi guesthouse en vriendelijke mensen. Noodgedwongen komt Tineke ook meer en meer in een Indoritme, tussen 5 en 6 uur op en vroeg naar bed. En het kan nog vroeger vanmorgen om kwart over vier eruit, want om 5 uur stond er een minibus klaar om ons naar de Borobordur te brengen en later ook nog naar de Prambahan. Opstaan was niet het grote probleem, maar de nachtrust. Gisteren zijn de voorbereidingen voor het offerfeest bgonnen. Om 5 uur in de middag gingen alle, en het zijn er zeer vele, moskeeen tegelijk op ieders eigen wijze aan. En dat is niet gestopt tot een uur of twaalf vandaag. Ik denk dat de herrie bedoeld is geweest om de herrie van de vele geiten en koeien die geslacht werden te overstemmen. Aan de andere kant, vandaag hebben alle arme gezinnen een zakje met vlees ontvangen.,

Dit keer troffen een zeer betrouwbare transportbedrijf en gingen we bij het eerste licht op pad.

De temples zijn enorme steenkolossen, de een ter ere van Budda de ander ter ere van de vele Hindoe goden. De twee temples verschillen als dag en nacht van elkaar, maar beiden imponeren enorm niet alleen door de hoeveelheid steen en enorme vakmanschap, maar ook door de omgeving waar het in gebouwd is. Op de terugweg werd ons door twee Indonesische jongedams gevraagd of we al nasi gudeg hadden geprobeerd. 'nog niet'. Dus zaten wij even later in hun favoriete gudeg restaurant te mullen van diverse samken. Als ik dacht dat geloof en politiek belangrijke zaken waren, dan vergeet ik een belangrijk onderdeel van de drieeenheid: eten! Selamat Makan!

Terima Kasih!

Ook op de tweede school zijn bijna alle leerkrachten getraind vanaf de kleuterschool tot aan het voortgezet onderwijs. In totaal 36 leerkrachten. Het was de afgelopen weken dan ook hard werken, maar ik geniet er nog steeds van. Op dit moment 'woon en werk' ik in Jombang waar na de training van afgelopen weekend plaats heeft gevonden en waar enkele leerkrachten begonnen zijn met de training.

Maar eerst over mijn nieuwe woonplek. Ik heb een eigen huis(!) tot beschikking. Het is het huis van de schoonmoeder (die sinds kort elders woont) van Bu Suryani, hoofd van de kleuterschool. Vanaf het begin is zij erg enthousiast over het programma, maar ook als ik commentaar geef op wat ik zie. Zoals het beloningsysteem, waar duidelijk naar voren komt dat de kwaliteiten die meiden bezitten beter gewaardeerd worden.

Ik word door haar en haar man, ‘pak Rianto, compleet in de watten gelegd. Dus jij houdt van fietsen en de volgende dag staat er een fiets voor mij klaar. En zo fiets ik weer van huis naar werk en weer naar husi en doe af en toe een tochtje. Waarbij ik natuurlijk verdwaal, maar gelukkig alle wegen leiden naar Jombang en Jombang is klein,maar ook groen. Dus heel tevreden tour ik rond. Eten wordt door een plaaselijke cateraar aan de deur aangeleverd, maar ook schuif ik regelmatig aan de familietafel met hun twee zoontjes en (schoon)moeder.

Ik word over allerlei zaken uitgevraagd, mijn familieleven, over geloof over reizen over Holland en dan bedenk ik weer hoe ver weg ik ben en met een meewarig gevoel me ook ontzettend thuis voel bij deze mensen.

De training van het weekend, ik kan het zeker geen routine noemen, maar bekende verschijnselen van de vorige training kom ik ook nu weer tegen. Leerkrachten die vanaf het begin fanatiek aan de gang gaan, maar ook leerkrachten die met de nodige erserves enigszins deelnemen en ook leerkrachten die argwanend zijn. Later in de week heb ik met haar een korte discussie. Zij denkt dat Rots en Water en Yoga dezelfde bronnen aansnijden en zij is overtuigd dat Yoga een schijngodsdienst is. Ik geef haar gelijk dat beiden gebruik maken van lichaamsbewustzijn, maar dat dit al een veel oudere aziatische oorsprong heeft. ‘Rots en water maakt toch gebruik van innerlijke kracht? Wij geloven dat die kracht van God komt’, luidde haar volgende argument. Deze opmerking was bijna een inkoppertje, maar ik wist me te beheersen en heb met haar gesproken over het gebruik van die kracht en de wedervraag gesteld: ‘als Rots en Water jou kan helpen meer bewust te worden van die kracht, is dat in tegenspraak met je geloof?’ ‘Nee’, zei zij een beetje aarzelend, maar ik geloof dat de kou van de lucht si, want vandaag begroette zij mij hartelijk. Maar eerlijk is eerlijk de meeste weerstand werd weer weggenomen door een preek van Bu Lydia op zaterdag. En hoefde ik alleen aan de gang met een groep die met veel humor alle concentratie weglachde en ook dat is gelukt en werd ook deze training afgesloten met het succesvol doorslaan van het houten plankje en hebben zij vele geode plannen gemaakt. Maar wat vooral een special moment was, de eerste dag had ik gevraagd aan iedereen een problem op te schrijven waar ze op dit moment mee in de maag zaten. De opdracht was om af en toe tijdens de training dit problem weer in gedacht te nemen en aan het eind van de training zouden we erop terugkomen en zien of zee en ander beeld van het problem hidden. Aan het eind zij iedereen anders over het prbleem te denken, een had in dit weekend het problem opgelost en ongeveer 80% wist hoe zij het problemen gingen aanpakken.

Dat ik buiten werken ook hier leef, merkte ik toen ik op maandagavond op een verjaardagspartijtje zat van de jongste zoon van ‘pak Rianto en Bu Suryani. In een zaaltje waar alle onuitgepakte kado’s verzamelt werden zat de hele familie. Ik zag een man rondlopen die ik herkende van de foto’s in ‘mijn’ huis, maar dit kon niet dezelfde man zijn, want die was overleden. Het was de stamoudste. Al snel kwamen wij te praten over tempo dulu en ondanks dat hij slechts anderhalf jaar op de Nederlands-Indische school had gezeten, herinnerde hij gedurende het gesprek steeds meer woorden. Hij stak niet onder stoel of banken hoe hij over het bestruurlijk niveau van Indonesia dacht. En wist veel te vertellen over zijn moeilijke jeugd, nadat hij op 12 jarig jochie voor zichzelf en voorr zijn weeszusjes e n-broertjes moest zorgen. Maar zo zij hij later, wijzend op de grote familie, het is niet voor niets geweest.

Dinsdag was de belangrijke dag, de dag waarop de leerkrachten zouden starten met de eerste trainingen.

Ik heb de eer, en dat zeg ik met nadruk, om hun te mogen observeren en over kwaliteiten te praten en de nodige tips en aanwijzingen te geven. Op het voortgezet onderwijs lopen nu drie leerkrachten rond die erg enthousiast zijn begonnen en nu na de tweede dag observeren, hoef ik alleen op details te letten, want ze pikken de dingen heel snel op. Van zomaar losse oefeningen te geven, houden zij zich nu weer aan het programma, maar soms gebruiken ze oefeningen die van zichzelf kennen en weten dat goed te vertalen. Ze zijn begonnnen met twee rustige groepen. Een leuke meiden groep en een heel rustige jongensgroep, zeg maar rustig intovert. Tijdens de bespreking vroeg ik of het klopte dat tenminste twee jongens gepest werden. Verbaasd vroegen zij hoe ik dat wist. e hebben een tijd doorgepraat over lichaamstaal en over de problemen die je tegenkomt met het trainen van deze introverte jongens. Maar ik zag wel lichtpunten. Tijdens het oefenen, veranderde de blik alle jongens, dus ook van de twee gepeste jongens. vandaag waren de leerkrachten al beter ingespeeld op dit soort signalen en morgen gaan ze dit meer inpassen door meteen te reageren op wat ze zien en dit kort te bespreken met de jongens. Maar zowel de meiden en de jongens kwamen vandaag al anders binnen dan gisteren. Ze kwamen al minder uit blans binnen en waren instaat om meer geconcentreerd te blijven tijdens de oefeningen, maar vooal ook tijdens de uitleg. En allemaal willen ze graag doorgaan me de training. De leerkrachten vertelden dat verschillende groepen al gevraagd hadden wanneer zij de training gaan krijgen. Dat zal even duren, want als ik weg ben moeten ze zelf aan de slag met het boek en er zijn maar een paar leerkrachten he Engels zo meester dat zij dit makkelijk kunnen lezen, dus ze gaan gezamelijke studiedagen inlassen waar ze het boek en de oefeningen verder doornemen.

Op de kleuterschool en de onderbouw, is een ander verhaal. Ik heb geen ervaring met deze groep, maar ben ervan uitgegaan dat elke vorm van bewegen die de kinderen erbij krijgen meegenoemen is. Nu krijgt eengote groep kleuters elke dag een half uur activiteiten aangeboden i.p.v. een uur in de week. Maar heel creatief gebruiken ze spelletjes en liedjes om te (letterlijk) de grondbeginselen van Rots en Water te leren. En dit gebeurd nu ook in de onderbouw. Door verschillende oefeningen te gebruiken van Rots en Water, maar ook andere spelletjes, leren ze de kinderen hoe je op een vriendelijke manier spannende competetities kunt hebben. Een belangrijk effect is dat er sinds de training, maar ook de de trainingen die nu plaatsvinden er anders naar jongensgedrag gekeken wordt. Voor d3e bovenbouw heb ik de trainers aangeraden zich aan het boek te gaanhouden ipv. lukraak oefeningen te pakken en zo stap voor stap hen te leren wat het betekent om te gronden, centreren en focussen is.

Gezien de reacties van de leerkrachten, de reacties van de leerlingen die de training volgen en de leerlingen die de traing willen volgen, ben ik ervan overtuigd dat het een succes is. En als ik over mijn eigen schouder meekijk, zie ik mezelf met enige verbazing staan. In Jombang, in Indonesia en sta daar leerkrachten te beoordelen en die zijn daar nog blij mee ook en zeggen vaak Terima Kasih, waarop ik: 'Sama Sama', antwoord. Want ik ben echt dankbaar en nogmaals Terima Kasih Bu Suryani en 'Pak Rianto voor de enorme gastvrijheid

Either there are no coincidences in this town, or everything in this town is a coincidence

Beste vrienden,

Voordat ik jullie ga vertellen over de laatste gebeurtenissen. Wil ik mijn collega's condoleren met het overlijden van Carolien Kneefel. Het bericht dat Carolien er niet meer is, is schokkend. Collega's en vrienden vanCarolien, sterkte!

Vreemd om nu een overgang te maken naar het verhaal van afgelopen week, het is nu maandag en dit is de dag dat Carolien begraven wordt en mijn gedachten dwalen regelmatig af naar deze gebeurtenis. Toch ik wil dit verhaalgraag kwijt, maar ik zet het dinsdag op de weblog.

Het wordt een lang verhaal.

De titel is uit een boek en het was de laaste regel die ik las voordat ik ging slapen. Die slaap werd uitgesteld door een grote hoeveelheid non-alcoholische cocktails, waar Hananto en ik van genoten hadden en zeker de laatste, een ijs-cappacino combinatie met een hoog cafaine en suiker gehalte, steeg mij non-alcoholischnaar mijn hoofd en vervolgens door mijn hele lijf. Als ik ooit instaat ben geweest de Alpe de Huez fluitend te beklimmen, heb ik de gelegenheid nu voorbij laten gaan. Maar na veel lezen en woelen, kwam de rust en voordat de diepe meditaie intrad lag ik nog even na te denken over deze zin. Zonder al te veel idee wat ik kon gaan doen, benik hier gekomen. In november begonnen enis de eerste groep van leerkrachten van een schoolgetraind inRots en Water en willen zij op kort termijn van start gaan. En dit weekend ga ik naar Jombang, stad in de buurt, waar een volgende groep leerkrachten getraind gaan worden. Er is een psycholoog, die de laatste dag van de training bijwoonde en heftig geinteresseerd is en vandaag heb ik gelunchd met een rector van een private universiteit, die graag een gesprek aan wil gaan en die rector, Ibu Shinta, heeft me voor morgen uitgenodigd voor de lunch samen met twee mensen uit Nederland.

Bij deze lunch zaten er buiten medewerkers van de universiteit ook Edwin Kisman van de 'Deventer-Maas stichting' en zijn zijn vrouw Egbertina. We wissleden verhalen uit. Wat de stichting doet en hoe die ontstaan is, is terug te lezen op hun website: http://www.vandeventermaas.org/.

We hebben gesproken over de raakvlakken die er tussen onze activiteiten zouden kunnen zijn. De 'van Deventer-Maas stichting' ondersteund ook scholen in Flores en West Timor, we moesten maar eens praten over het opzetten van een training daar. Maar beter niet op Flores, want zo vertelde Edwin, dat het in eind december, januari een slechte tijd is vanwege de regenseisoen, Veel is niet bereikbaar en soms komen kinderen niet naar school. Hoewel ik nog niet weet hoe dat in te passen, is het wel aanlokkelijk; ik wil het liefst zo veel mogelijk trainingen geven in de periode dat ik hier ben met het idee dat er dan een groep trainers zijn binnen Indonesie die met elkaar het programma versterken. En als dat gekoppeld kan worden aan een organisatie die voortgang kan stimuleren door een regelmatige aanwezigheid, dan lijkt me dit een goed plan.

We werden nar Batu gereden, een stad in de bergen grenzend aan Malang. Het doel was een visrestaurant. Het principe gaat als volgt. Rondom een grote vijver vol met Koi karpers zit je aan lage tafels op de grond te genieten van vis die op allerlei manieren is klaar gemaakt, maar voordat je aanschuifd, krijg je een zakje met visvoer. En dan ga je met je voeten in het water en ondanks die voeten, waarschijnlijk dankzij het voer, krioelt het even later van de enorme vissen langs je benen en onder je voeten. Het was een traktatie, dus er werden geen zaken gedaan.

Maar eerst het begin:

Sinds mijn terugkomst in Malang is alles gericht geweest op het geven van een training Rots en Water aan de Pemerdi school. Dus na de workshop aan de slag gegaan met het programma door te nemen van Rots en Water. Het leek me niet meer dan logisch om, buiten een paar oefeningen om, het officiele programma te volgen. Dus alle informatie uit het Engelse werk- en theorieboek doornemen, maar om de opstap makkelijker te maken eerst het Nederlandstalige theorieboek door genomen. Een keuze gemaakt van de ondersteunende theorie. Die werd vertaalt door twee zussen, die vrijwillig werken in de bijles en naschoolse opvang van de Bromo kerk, de een studeert psychologie de ander is bijna klaar met haar medicijnenstudie en zijn heftig geinteresseerd in de training. Helaas kunnen zij alleen de laatste dag bijwonen. Buiten dat het leuke meiden zijn die goede vragen stellen, spreken zij ook hijzonder goed Engels en zijn idiale vertalers.

Ik had een schema gemaakt (Warner? Een schema? Ja, ja) om op tijd klaar te zijn voor de training, maar zoals alles loopt het toch weer anders. Maandag belt Hananto op met de mededeling dat Max en Ger Rijkschroef, van stichting Horizon Holland in Malang zijn aangekomen en hij wil dinsdag verschillende projecten te bezoeken, lekker te lunchen en natuurlijk praten of er zaken te doen zijn. Ik heb Hananto toegezegd dat de ochtend wel zal lukken en de lunch natuurlijk ook, maar de middag moet ik echt weer aan het werk. 's Morgens werd ik opgehaald door Hananto en uit de auto stapten Max en Ger en hoewel wij elkaar slechts kort kennen, was het een warme begroeting van beide kanten.

We bezochten een polikliniek, waar een arts vertelde dat hij twee dagen in de week vrijwillig werkt. De polikliniek is opgezet om om gezinnen met weinig inkomen een basiszorg te bieden. De zorg is gratis de medicijnen die niet te duur ziin, worden op het vaste bedrag van 5000 RP gehouden (ongeveer 35 eurocenten). Het aantal gezinnen dat gebruik kan maken van deze polikliniek is meer dan een doorsnee praktijk in Nederland en aangezien de dokter er maar twee dagen in de week is, is het hard werken voor deze man. Ze hebben, ook hier, veel tekorten. Artsen om te beginnen, apparatuur, want wat er nu staat is flink verouderd en er is helemaal geen tandartsapparatuur. Dat dit de stiel is van Horizon Holland en dus van Max en Ger is, bleek uit de ideeen die zij hadden om apparatuur hier te krijgen en de verenigingen waar contact mee gezocht kan worden. Daarna een bezoek aan de Permerdi school. Bekende gezichten en meteen gesprekjes over de komende training. Na dit bezoek een heerlijke lunch bij een Chinees restaurant. Na deze bijeenkomst heb ik Max en Ger allen nog maar gezien tijdens etentjes. Niet de slechtse moment om met hen door te brengen, mag ik wel zeggen. Max heeft een veelbewogen leven achter de rug en kan daar smakelijk over vertellen, en dat komt tjdens het eten goed uit. En Ger weet de juiste ondertiteling te geven bij de verhalen, soms heeft zij een voorspellende gave, alsof zij weet wat er gaat komen of kent zij echt alle verhalen? Heerlijk als alleen je oren het werk hoeven te doen. Als afscheid kreeg ik een blik vol met marsepein mee. In het studentenhuis beginnen de meiden niet aan deze lekkernij en ik kan er niet vanaf blijven.

Maar ik werd in beslag genomen door de komende training. Het programma doornemen en de vertalers zoveel mogelijk voor te lichten en hun attenderen dat zij niet alleen mijn mond, maar ook mijn oren zullen zijn. De vertalers voor de drie dagen waren Luli en Michael, de zoon van Hananto. Hij was heel enthousiast over de training en stortte zich letterlijk op de oefeningen. Een sterke jongen, maar werd de tweede dag gelukkig begrensd door spierpijn. Veiligheid is met een groep van 34 (!) leerkrachten in een te kleine ruimte op een stenen vloer een belangrijk thema. En ondanks dat iedereen daar wel mee bezig was kwam een van de oudere vrouwelijke leerkrachten verkeerd terecht. Nadat zij een tijdje langs de kant had gezeten zag ik dat zij heftig begon te transpireren en bij voorzichtig haar arm te bewegen, wist ik dat het foute boel was. In het ziekenhuis werd een fractuur geconstateerd. Ondanks deze tegenslag ging de groep wel door met het trainen.

Tijdens de training kreeg ik steeds meer informatie over de achtergrond van de kinderen die de school bezoeken. 75 % van de kinderen heeft een of meerdre ernstige problemen. Econmisch slecht omstandigheden delen ze bijna allemaal, een groot gedeelte komt uit een ouder gezinnen, of ze wonen bij moeder thuis, of zijn, letterlijk achtergelaten bij familie. Ik heb geen cijfers gekregen , maar ik begrijp dat er redelijk wat kinderen, die de school bezoeken, een achtergrond hebben van mishandeling, verwaarlozing en sexueel misbruik. Niet bepaalt het soort kinderen die je eenvoudig les geeft in Bahasa Indonesia, aardrijkskunde, godsdienst, wiskunde en automatisering.

In dit land zijn er twee grote thema's politiek en geloof.

Na de eerste dag sprak ik de training na met de vertalers en Ibu Lydia, die de taak heeft de school te managen, en de lef heeft gehad om na een gesprek met mij de training als ideaal voor de school te intoduceren. Het was een heel actieve dag en de meeste leerkrachten gingen met een goed gevoel naar huis, maar zo vertelde Ibu Lydia, er werd nog weinig begrepen van de doel van de training. Dus beloten we meer tijd te nemen voor reflectie. Cultuur verschil wordt duidelijk, want er wordt heeeel voorzichtig gepraat over gevoelens en als er een verschil zit in hyarchie, wordt het een heel lastig pakket. Als egeltjes zo ook voorzichtig waren, zouden er heeeel weinig egeltjes zijn. En er was ook enige achterdocht, bij sommige leerkrachten, over mijn bedoelingen. Komt deze man een ander geloof verkondigen en worden straks onze leerlingen aan bloot gesteld? De volgende dag bleek dat deze training niet mogelijk is zonder geestelijke leidsman, in dit geval vrouw. Zij pakte het gevoel van onbehagen op een heel practische manier aan. Na een vrolijk lied en wat wordt er hier veel gezongen, zelfs ik kon mijn mond hoeken niet strak houden, vertelde zij een verhaal uit de bijbel. Bahasa Indonesia is nog steeds niet mijn sterkste kant, maar door naar haar stem te luisteren en haar gezichts uitdrukkingen te kijken (net als een poppenspeler weet zij haar gehoor te boeien), kon ik de achtergrond wel raden. Het verhaal kwam uit Markus en Jezus was in gesprek met zijn apostelen. Met de hele groep begon zij de discussie te ontleden. Is dit een Rots manier of Water? Door dit een aantal keren te doen, was iedereen overtuigd Rots en Water gaat over communicatie. En met de ruimte voor reflectie kwam er nog meer vaart in de training. Ondanks dat we minder tijd hadden voor activiteiten. Maar af en toe werd de ruimte gevuld met een enorme energie die zichtbaar gevoeld werd door de deelnemers. Dit stimuleerde ik door af en toe gezamelijk stoot- en traptechnioeken toe te passen en bij de vijfde tel een Indonesische 'TSJAAI !'

Maar ook het benadrukken van het geven van complimenten aan elkaar en je eigen kwaliteiten benoemen, gaf de groep zekerheid om meer en meer tevertellen. Zelfs over het verschil van hyarchie en hoe je daar goed mee om kan gaan werd besproken. Met als eindresultaat van deze dag dat zij met elkaar bespraken hoe zij anders met de kinderen om zouden kunnen gaan, meer belonen minder straffen, huis bezoeken afleggen, mogelijkheden onderzoeken of school maaltijden kan verstrekken en individuele gesprekken. De laaste dag werd gebruikt om met een aantal oefeningen je eigen vooruitgang te voelen en toe te passen in lastige situaties en toe te werken naar een succesvolle afsluiting. De 'hall of fame' en het plankje doorslaan zorgden voor de laatste energiestoot in de groep. Hierna hingen we bijna allemaal als vermoeide boxers in de touwen. De voorzitter van het bestuur benadrukte nog eens de verandering die hij heeft ervaren in het omgaan met elkaar en de vernieuwd elan om met de kinderen aan de slag te gaan de kans geeft om weer te dromen: 'De Pemerdi school levert op een dag de nieuwe president van Indonesia af!' Ondertussen vertrouwde Ibu Lydia mij toe dat er veel bereikt is. Deze leerkrachten staan meestal afwijzend tegen over trainingen en cursussen die zij aangeboden krijgen en dat was met deze training snel doorbroken. Goed dat ik dit niet van te voren op de hoogte was van de weerstand, hoewel ik daar wel rekening mee heb gehouden.

Drie dagen lang heb ik de leerkrachten voor gehouden dat als zij in controle willen blijven en bewust keuzes willen maken, gronden centreren en focussen de manier is om jezelf te blijven. Sta ik met trillende handen. De leerkrachten hadden een kado gekocht. Een prachtig Batik blouse. Ik moest die aantrekken en de catwalk lopen. 'Handsome' werd er door sommige dames geroepen. Niks geen grond, centrum of focus, lekker zweven.

Deze week wordt er gesproken over de start van de training en hoe ik in de tijd dat ik er nog ben bij betrokken blijf. En dit was waar ik aan lag te denken na het lezen van de zin uit de titel van dit verhaal. Hoe is dit mogelijk, de mensen die ik ontmoet, de toestemming en de aanmoedigingen die ik heb gekregen van Freerk Ykema, de ontwikelaar en grote Guru van de training,om zonder de train de trainer cursus aan de gang te mogen gaan, de reacties van jullie, de acties die Andries en Michel willen opzetten, de vragen die gesteld worden en ideeen die ontstaan,de samenwerking met zoveel verschillende mensen hier, de korte tijd die ik in Malang ben, de nieuwe zaken die er aan staan te komen en de resultaten en het succes, waarvan ik een bescheiden maar ook wel belangrijk onderdeel ben. Toeval?

Op naar Jombang.

Een workshop geven

Sinds mijn komst in Malang ben ik bezig geweest met het voorbereiden van een workshop voor leerkrachten van de Pemerdi school. Het is een bijzondere school. Nee het is geen school voor bijzonder onderwijs, maar het is een school voor kansarme jongeren uit een gedeelte van Malang. Ik had niet mijn kompas bij me en aangezien ik toch een beetje in de war raak van het zuidelijk halfrond, heb ik geen idee in welke windrichting ik de locatie van de school moet zoeken. Ik weet wel dat de Asrama hier ook in de buurt moet liggen, want de kinderen van de Asrama krijgen hier ook les. Ik werd van huis opgepikt door de voorzitter van het bestuur van de school en die vertelde dat problemen vooral komen door dat kindren uit een oudergezinnen komen en vader vaak helemaal uit zicht is en moeder vaak van alles moet aanpakken om rond te kunnen komen, waardoor er weinig zichtt op de kinderen is.

Elke zaterdagochtend na de lessen ( ja ja op zaterdagochtend is hier nog ouderwets school), is er een studiebijeenkomst voor leerkrachten van 10 tot 12 uur. Soms wordt er een gastspreker uitgenodigd, nu was ik dat. De vraag was te vertellen over het werken met jongeren in Nederland en te vertellen over de komende Rots en Water training.

Terzijde: Op Bali hoorde ik dat zij het leerkrachten probleem, die daar ook nijpend was, hebben opgelost. 's Morgens vroeg gaat de helft van het aantal leerlingen naar school en 's middags de andere helft. En door de zaterdag ook nog te gebruiken kom je aan het gebruikelijke aantal lesuren. Ik ben vergeten te vragen of leerkrachten er dubbel voor betaald krijgen.

Het was mij onbekend wat mij te wachten stond. Ik had wel twee studenten van de universiteit om te vertalen en voor te bereiden. Luli, een economie student. Hij werkt 5 dagen in de week voor het secretariaat van de Bromokerk en gaat in de weekenden naar de universiteit. Hetis af en toe te merken dat hij enigszins overvraagd wordt. Tijdens de voorbereiding ging er veel langs hem heen, hoewel hij dit ontkende. En een studente psychologie, Muriari,die erg nieuwsgierig is en veel vragen stelt, maar zeer onzeker is over haar vertaal capaciteit. Zij wil iig proberen om de driedaagse bij te wonen als vertaalster, Luli is er de eerste twee dagen bij.

Voor de workshop had ik bedacht om veel Rots en Water oefeningen te doen en een beetje theorie die ik gebruik tijdens het geven van diverse trainingen en dit doorspekt met voorbeelden van Rots en Water en, natuurlijk, de looptochten, de reis van de held. De bijeenkomst werd bijgewoond door twintig leerkrachten van de basisschool. Ik had de indruk gekregen dat het om de bovenbouw, elementary school, zou gaan en de junior highschool, het voorbereidend onderwijs. Dus het theoretische gedeelte sloot niet aan bij de ontwikkelingsfase van de leerlingen. Toch heb ik het, ingekort, gebruikt enigszins duidelijk te maken wat ervarend leren inhoudt. De verdieping hebben ze gekregen via een reader die ik van internet haalt gehaald, inclusief de kritiek op ervarend leren, die in een nacht was vertaald om hier te kunnen uitdelen. Dat ik het ingekort had maakte het hele verhaal niet echt duidelijker op, maar daarentegen was er meer tijd om de Rots en Water groet uit te leggen en de voor de oefeningen: balanceren op een plank en een pvc pijp, groepsdruk, een spel puttrekken. En twee opdrachten: de leerkrachten moesten opschrijven wat er leuk is aan jongens en wat minder leuk is aan jongens en hetzelfde voor meiden en aan het eind heb ik ze gevraagd hun droom voor de school onder woorden te brengen.

Er werd veel gelachen en hoewel met enige schroom kwamen er steeds meer relevante vragen. Twee vragen waar we hetlanger over gehad hebben, was ' hoe krijgen we controle over de kinderen' en ' wat kun je doen als tijdens een training (de vraag werd gesteld naar aanleiding van het verhaal over de reis van de held) er meerdere ineens besluiten niet meer mee te doen. Bij de eerste vraag heb ik de tegen vraag gesteld: ' is het onze taak om de kinderen onder contorle te hebben of is het onze taak de kinderen te leren wat zelfcontrole is?' Er werd heftig geknikt door het Engels sprekende gedeelte van de leerkrachten en dat is bemoedigend voor de komende training, want dat ditis waar Rots en Water ook overgaat, de jongeren zelfbewuster te laten worden en dat komt ze niet aangewaaid daar hebben, zeker deze jongeren, hulp bij nodig.

De andere vraag kon ik beantwoorden met een verhaal, want dat hebben we wel eens meegemaakt en toch hebben we na 6 dagen de beloofde trein gehaald.

Na de bijeenkomst was er een jolige sfeer, dus allen al vanwege de sfeer was ik tevreden. De voorzitter vertelde dat hij ook zeker tevreden is en hij vond vooral het verhaal over balans leerzaam en hij had voor een gesprek die hij die middag nog zou hebben een plank en een pijp meegenomen.

Maar het mooiste vond ik de droom van en van de leerkrachten. Hij had in het Engels geschreven 'I want a school where the childeren come to play and learn and they are happy'. Deze man was al opgevallen en ik hoop dat hij een trainer wil worden, maar hij schijnt ziek te zijn.

Donderdag gaat de training van start en zijn ook de leerkrachten van het voortgezet onderwijs erbij. Dan is de groep geen 20 maar 34 man/vrouw groot!